Nurcan Candan
İzmir Enternasyonal Fuarı 92. kez açılmıştır. Türkiye’nin ve dünyanın birçok kişinin ziyaretçi akınına uğramaktadır. Ziyaretler sırasında bizlerin unutmaması gereken şey fuarın tarihi ve inşaatı sırasında molozları taşımaktan yorgun düşerek telef olmuş 168 atlardır. Ayrıca onların anısına Üç At Başı heykelidir. İzmir Enternasyonal Fuarı'nın doğuşu, 17 Şubat 1923'te (henüz Cumhuriyet ilan edilmemişken) Mustafa Kemal Paşa'nın emriyle İzmir'de toplanan İzmir İktisat Kongresi'ne uzanır. İktisat Kongresi ile eş zamanlı olarak bir ticari ürünler sergisi düzenlenmiş, sergi mekânı olarak İkinci Kordon'da Osmanlı Bankası'nın depo olarak kullandığı Hamparsumyan Binası seçilmiştir. Burada, el tezgâhı ve küçük sanayi ürünleri; Isparta, Kula, Gördes, Uşak kilim ve halıları, yağ ürünleri, sabunlar, makarna ve unlu yiyecekler, kolonyalar, helvalar, ihraçlık pamuklar, ayakkabı, mobilyalar, deri ürünleri, tarım araçları, kiremit, tuğla, maden örnekleri, tütün, sigara, şarap örnekleri, kereste çeşitleri sergilenmiştir.
İzmir yangınında, telef olan 168 atlar anısına yapılan At Başı heykelleri yapılmıştır. İzmir Fuarı inşaatı sırasında yük taşıyan atlar molaz taşımaktan yorgun düşerler 168 at ölmüştür. Fuar’ın Lozan Kapısı’ndan girdiğinizde karşımıza çıkan Kaskatlı Havuz’u İzmirlilerin bir çoğu üzerinde nal olan üç at başı heykeli karşılar. 1936'nın at başları ve 2018'in at başları ile arkeoljik kazı at başları mitolojik ayırdını 'şapka gibi' önümüze koyup yeniden düşünmeliyiz.
Aynı hatta Atatürk ve Türk Gençliği’ nin geleceğe yürüyüşünün temsili güzelim ‘kaymak gibi’ dev mermer heykeli vardı. Yerinde yeller eser şimdilerde.
İzmir Yangını sonrası oluşan koca moloz çöplüğüne yapılmıştır fuar çoğunluk bilir.
Söz konusu dönemde enkazı gece gündüz taşıyan arabaları atlar çekmekmiştir.
Kültürpark’ın ortaya çıkması sürecinde, inşaatta çalışan atlardan 168 tanesi telef olmuştur.
Başkan Behçet Uz, Kültürpark’ın yapımında ölen bu atlar anısına heykeltraş Şadi Çalık’tan bir heykel yapmasını istemiştir.
Çağdaş İzmir Mitolojisi’nin heykel versiyonudur bu yönüyle o heykel.
Bronz, nal taç arasında 3 at başı heykeli yapılışı 1936 ilk Basmane kapısına konulmuştur anıt olarak. Yıllar geçmiş ve efsaneleşmiştir. İzmir Mitolojisi’ne “son dem bir ek” olarak 168 at tarihe geçmiştir.
At diye, 1940’da Hayvanat Bahçesi girişine taşıtmışlar o anıt bronz heykeli.
Şimdilerde yerinde yeller esen, kıyı-köşe kalmış ‘eski hayvanat bahçesi alanında yine. Ne olduğunu bilmez; Görür, ‘At işte’ diye bakar geçer çoğunluk. Bakımsız, bronzluğuna rağmen ilgiye muhtaç. Müzelerde sergilenir arkeolojik kazılardan çıkartılan emsalleri oysa.
Efsane bilimi. Tanrıları, yarı tanrıları ve kahramanlarının masalsı tarihini inceleyen bilim. Bilime karşı bir alternatif gibi durur; Ama bilimin yani aklın cevap veremeyeceği sorulara cevap getirir. Telaffuz edildiğinde akıllara Zeus ya da Herkül ibaretinden gelir, eski Hellen-Yunan demirbaşı zannedilir. Oysa değildir evrenseldir. Oysaki Yunan Mitolojisinin aksine Fuar inşaatında telef olan 168 at efsanelere dayalı değildir. Şuan Kültürpark’ı çok azımız ziyaret ediyor ve eski şaşalı günleri geride kalmıştır.
